Osoby bliżej zainteresowane oceną prawną kredytów z elementem walutowym wiedzą z pewnością o różnicach między kredytem denominowanym do waluty, a kredytem indeksowanym do waluty.
Konstrukcja kredytu indeksowanego została już dość dobrze rozpoznana jako kredyt złotowy ze swapem walutowym PLN/CHF. W kredycie indeksowanym, kwota kredytu umówiona jest w złotych. Następnie jest ona przeliczana na walutę obcą. Przy spłacie raty następuje zwrotne przeliczenie z waluty obcej na polską.
Kredyt denominowany ma inną konstrukcję. Nie ma tam schematu wymiany PLN/CHF i CHF/PLN. Za to jest schemat wymiany PLN/CHF odsuniętej w czasie.
Najpierw należy poczynić zastrzeżenie, że wstępna denominacja, czyli przeliczenie po kursie kupna
banku kwoty w CHF (wskazanej w umowie) na kwotę w PLN (wypłacaną klientowi), w kredytach denominowanych była dowolna i że wypłacana kwota kredytu nie była znana (wypłacana miała być
kwota w PLN). A skoro tak, to nie był umówiony jeden z elementów definicyjnych
umowy kredytowej: kwota kredytu udostępniana klientowi. A skoro tak, to umowa
nie została ważnie zawarta.
Dalsze uwagi dotyczą założenia, że umowa jednak jest ważna, jak dał do zrozumienia Sąd Okręgowy w Szczecinie w wyroku z 29.12.2014, dotyczącym pożyczki denominowanej do CHF, sygn. akt I C 201/12. Sąd uznał, że klauzule denominujące do CHF były bezskuteczne i odesłał bank z BTE jak z przysłowiowym kwitkiem. Na marginesie, sąd wyraził pogląd, że klauzula denominacyjna jedynie modyfikowała wysokość kwoty kredytu.
Gdyby więc bronić skutecznego zawarcia umowy i stwierdzić, że kwota w PLN to
było tylko uszczegółowienie kwoty kredytu opisanej w CHF, to trzeba by
stwierdzić dalej, że zgodnie z definicją kredytu klient spłaca kwotę kredytu,
którą dostał; więc – spłaca kwotę, którą dostał w PLN, powiększoną o odsetki.
Jeżeli zamiast PLN ma płacić w CHF, to jest to umowa kredytu w PLN z forwardem
walutowym PLN/CHF. Forward walutowy (FX forward) to transakcja, na mocy której
strony zobowiązują się do dokonania w przyszłości wymiany walutowej po określonym
kursie; tu: mieli byśmy forward zobowiązujący do wymiany kwoty w PLN
(otrzymanej przez klienta) na kwotę w CHF (określoną w umowie). Zakładając, że
kwota w PLN i CHF jest umówiona, różnica między nimi to kurs wymiany
forwardowej (w przyszłości), a harmonogram spłat to terminy wymiany forwardowej
(w przyszłości). W przypadku wchodzą zasadniczo w grę dodatkowe obowiązki
doradcze banku przy oferowaniu instrumentów finansowych i odpowiedzialność
odszkodowawcza za ich naruszenie.
Gdyby przyjąć obowiązki doradcze banku przy zawieraniu transakcji forward i
sankcję odszkodowawczą za ich naruszenie, można by dochodzić odszkodowania.
Odszkodowanie należałoby liczyć jako różnicę między kwotą spłacaną w CHF, a
kwotą która byłaby spłacana w PLN, gdyby nie klauzula denominująca do CHF,
czyli gdyby nie forward. Różnicę można by przyjąć jako różnicę kursu kupna CHF
banku z dnia wypłaty kredytu i kantorowego kursu sprzedaży CHF z dnia spłaty
raty.
Powyższe rozważania dotyczą wprost dość rzadkiej w praktyce konstrukcji kredytu denominowanego do CHF z obligatoryjną spłatą w CHF. Chodzi tu o forward z rozliczeniem rzeczywistym.
Powyższe rozważania dotyczą jednak również kredytu denominowanego do CHF ze spłatą w PLN. W takim wypadku trzeba powyższą konstrukcję zmodyfikować o zastrzeżenie, że chodzi o forward z rozliczeniem nierzeczywistym, przewidującym rozliczenie w tej samej walucie, z tym że z uwzględnieniem kursu drugiej waluty. Drugie, mniej istotne zastrzeżenie, to zastosowanie do wyliczenia odszkodowania kursu sprzedaży banku, a nie kantorowego kursu sprzedaży.
Powyższe stanowisko zostało wypracowane na podstawie analizy umów denominowanych kilku banków. Nie można w związku z tym wykluczyć istnienia konstrukcji kredytu denominowanego, który nie pasowałby do powyższego opisu. Powyższe stanowisko stanowi propozycję kwalifikacji prawnej kredytu denominowanego i jest przedmiotem dalszych badań.
