Projekt prezydencki – wstępna ocena.

W oczekiwanym z niecierpliwością projekcie Kancelarii Prezydenta RP dotyczącym kredytów indeksowanych lub denominowanych udało się uniknąć wielu wad pojawiających się we wcześniejszych projektach, parę istotnych wad niestety pozostało. Po wstępnej lekturze nasuwa się kilka uwag, które mogą ułatwić poruszanie się w tym gąszczu prawniczych i rachunkowych formuł, jaki stanowi projekt.

Uwagi ogólne.

Przede wszystkim, projekt zakłada pełną dobrowolność skorzystania z ustawy przez klienta. Brak możliwości uniknięcia rozwiązań ustawy przez klienta, którego umowa jest np. nieważna w całości lub bezskuteczna w części był w poprzednich projektach krytykowany, m.in. przez Krajową Radę Sądownictwa, jako pozbawiający drogi do sądu.

Ponadto, definicje ustawowe nie odnoszą się do ustaw o kredytach konsumenckich, które w praktyce nie obejmują kredytów hipotecznych z lat 2000-2011, a do ogólnych definicji kodeksu cywilnego i prawa bankowego.

Projekt nie przewiduje też obligatoryjnych trybów alternatywnego rozwiązywania sporów, które mogłyby służyć bankom do przewlekania dochodzenia praw przez klientów.

Tyle dobrego.

Uwagi szczegółowe.

Art. 3 przewiduje uprawnienie konsumenta do zażądania wstecznej eliminacji spreadu walutowego i oparcia rozliczenia kredytu od początku do dnia wyliczenia na średnich kursach NBP. Tak ustaloną różnicę, powiększoną o odsetki ustawowe za opóźnienie, bank ma obowiązek odjąć od kapitału kredytu. W tym mechanizmie nie widać odniesienia ani do stawki WIBOR, ani do „kursu sprawiedliwego” z art. 4 i załącznika.

Art. 4 zawiera parametry potrzebne do „restrukturyzacji” kredytu, o której mowa w dalszej części projekt. Ten przepis zawiera w ust. 6 pkt 12) słynny już „kurs sprawiedliwy”.

Art. 5 zakłada „restrukturyzację” kredytu na przyszłość, polegającą przede wszystkim na zastosowaniu do indeksacji (lub denominacji) „kursu sprawiedliwego” oraz stawki WIBOR. Na ten rodzaj „restrukturyzacji” bank musi się zgodzić. Można więc sobie darować szczegółową lekturę tych rozwiązań. Po pierwsze, nie ma mechanizmu przymuszenia banku do zawarcia stosownej zmiany umowy. Po drugie, zawsze jest możliwość umówienia się inaczej niż zakłada ustawa

Art. 6 zakłada „restrukturyzację” kredytu na przyszłość, polegającą na jednorazowym zastosowaniu „kursu sprawiedliwego” do „odindeksowania/oddenominowania” kredytu (nie należy mówić o przewalutowaniu na złote kredytu, który jest już udostępniany i spłacany w złotych). Ten rodzaj „restrukturyzacji” klient może bankowi narzucić swoim oświadczeniem. Przepis ten jest więc jednostronnie bezwzględnie obowiązujący.

Art. 7 zakłada oddanie nieruchomości bankowi ze skutkiem zwalniającym dla klienta. Również to rozwiązanie klient może bankowi narzucić swoim oświadczeniem.

Art. 8 umożliwia zastosowanie wsteczną eliminację spreadu (art. 3) do kredytów wypowiedzianych – po okresie wypowiedzenia, ale jeszcze nie spłaconych. W przypadku tych kredytów wsteczna eliminacja spreadu mogłaby dotyczyć całości kredytu.

Podsumowanie.

Projekt jest bardzo skomplikowany i nieczytelny w zakresie w jakim w postaci norm prawnych przedstawia formuły rachunkowe. Projekt w zakresie „wstecznej eliminacji spreadu” (art. 3) może być planem minimum dla najmniej wymagających. Projekt w zakresie eliminacji elementu walutowego na przyszłość (art. 6) oznacza jednorazowe zmaterializowanie ryzyka walutowego i realnej straty kursowej. To chyba nie odpowiada założeniu projektu jakim jest zrównywanie sytuacji kredytobiorców indeksowanych i („czystych”) złotówkowych, wszak kredytobiorcy złotówkowi nie mają ryzyka walutowego do zmaterializowania. Projekt w zakresie rozwiązania „wolność za nieruchomość” (art. 7) jest prawniczo ciekawą propozycją i może być lepszym rozwiązaniem od upadłości konsumenckiej.

Czytając projekt warto pamiętać, że nie może on pozbawiać klienta banku uprawnień z tytułu bezskuteczności klauzul przewidujących dowolność banku w ustalaniu kursu walutowego lub zmian oprocentowania, wynikających z dyrektywy 93/13/WE i art. 385¹ – 385³ k.c.